داریوش یکم (به پارسی باستان:‎)، پسر ویشتاسپ، ملقب به داریوش بزرگ، سومین پادشاه هخامنشی بود. وی در سال ۵۲۲ پیش از میلاد، با کمک تعدادی از رؤسای هفت خانوادهٔ اشرافی پارسی با کشتن گئوماتمغ بر تخت نشست. پس از آن به فرونشاندن شورش‌های داخلی پرداخت. نظام شاهنشاهی را استحکام بخشید و سرزمین‌هایی چند به شاهنشاهی الحاق کرد. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود.

از دیگر کارهای او حفر ترعه‌ای بود که دریای سرخ را به رود نیل و از آن طریق به دریای مدیترانه پیوند می‌داد. مقبرهٔ او در دل کوه رحمت در مکانی به نام نقش رستم در مرودشت فارس (نزدیک شیراز) است. شهرت او در غرب به خاطر وقوع نبرد ناموفق ایرانیان با یونانیان در مکانی به نام ماراتون در زمان اوست. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود. پس از جهانگیری کوروش و کمبوجیه سراسر آسیا مگر عربستان جزو قلمرو او محسوب می‌گردید

پرفسور هرتسفلد می‌گوید:

«او این‌گونه می‌اندیشید که پادشاه،  زمانی می‌تواند در اندیشه آباد ساختن کشو‌‌ر باشد و ویرانی‌ها را آباد کند که مردمانش از شعو‌ر و سواد کافی برخوردار باشند و اقدامات شاهنشاه را برای اقتدار کشو‌ر درک کنند. در آن زمان شرایط مساعد بود. داریو‌ش انسانی متعالی و مردمانش به آن سطح ازفهم و شعور بودند.»

و ...